Dəri qaşınması narahat edən və həmçinin insanın qaşımaq istəyi ilə müşayiət olunan xoşagəlməz hissdir. Bu problem dermatoloqa müraciətin ən ümumi səbəblərindəndir.
ƏKS GÖSTƏRİŞLƏR VAR. MÜTƏXƏSSİSLƏ MƏSLƏHƏTLƏŞMƏK LAZIMDIR
RF-də ən çox satılan antihistamin preparat (pərakəndə satış həcminə görə) "Sistemli istifadə üçün antihistamin preparatlar" qrupunda, yanvar 2015 - may 2022 dövrü üçün IQVIA, Retail audit 01.2015-05.2022 məlumatlarına əsasən.
PubMed beynəlxalq bazasında xloropiraminin klinik istifadəsi ilə bağlı ilk məqalə 1962-ci ilə aiddir. FAGERBERG E, NOVIK A, SAHL R, STAHLE J. [Vazomotor rinitin yeni müalicəsi. Xloropiramin-imipramin ilə ikiqat kor test]. Praxis. 1962 May 31;51:567-71. Alman. PMID: 13891295.
PubMed beynəlxalq bazasında 87 məqalə və yerli eLibrary-də 35 məqalə (PubMed Elmi Elektron Kitabxanası [Elektron resurs], 04 avqust 2022. URL: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/?term=chloropyramine ; Elibrary Elmi Elektron Kitabxanası [Elektron resurs], 04 avqust 2022. URL: https://www.elibrary.ru/query_results.asp).
09.01.2014-cü il tarixli Roshydromet-in 1 nömrəli əmri "Rusiya Antarktida ekspedisiyasının tərkibinə daxil olan şəxslərin pulsuz qida, geyim və dərman vasitələri ilə təmin edilmə normalarının təsdiqi haqqında"
14.04.2011-ci il tarixli RF Hökumətinin 270 nömrəli qərarı (06.03.2015-ci il redaksiyası) "Rusiya Federasiyası Daxili İşlər Nazirliyinin daxili qoşunlarının tibbi təyinatlı məmulatlar, dərman vasitələri və tibbi texnika ilə təmin edilməsi qaydası və normaları haqqında"
12.10.2019-cu il tarixli RF Hökumətinin 2406-r nömrəli sərəncamı (30.03.2022-ci il redaksiyası) Tibbi yardım göstərilməsi üçün zəruri olan həyati vacib və ən vacib dərman vasitələrinin siyahısının, həmçinin tibbi istifadə üçün dərman vasitələrinin siyahılarının və tibbi yardım üçün zəruri olan minimum dərman vasitələri çeşidinin təsdiqi haqqında>
Çox vaxt qaşınmanın yeganə səbəbi dəri örtüyünün həddindən artıq quruluğudur ki, bu da müəyyən xarici mühit amillərinin (hava şəraiti) təsiri nəticəsində və həmçinin orqanizmin daxili yenidənqurulması, məsələn yaşlı vaxtlarda təbii şəkildə meydana çıxır.
Bundan əlavə, dəri qaşınmasının yaranma səbəbləri aşağıdakılar ola bilər:
Dəri patologiyaları, məsələn dəri quruluğu (kseroz), ekzema, atopik dermatit, psoriaz, qoturluq, həşərat dişmələri, helmint invaziyaları, dərinin göbələk zədələnmələri, övrə.
Müxtəlif orqan və sistemlərin xəstəlikləri – generalizə olunmuş qaşınma zamanı qaraciyər patologiyası, böyrək xəstəliyi, anemiya, şəkərli diabet, qalxanvari vəzin patologiyası (hiperfunksiya və ya hipofunksiya), onkologiya şübhə doğura bilər.
Sinir sisteminin patologiyaları, o cümlədən dağınıq skleroz, müxtəlif neyropatiyalar.
Dəri qıcıqlanması və allergiyalar. Yun, məişət kimyası, kosmetika, bitkilər, dərmanlar və digər allergenlər dərini qıcıqlandıra və səpki və qaşınmaya səbəb ola bilər. Bu maddələr həm də allergik kontakt dermatitin inkişafına səbəb olur.
Dəri qaşınmasının yaranma mexanizmi
Həmçinin məlumdur ki, güclü opioid sıralı ağrıkəsici preparatlar qaşınmanın inkişafını provokasiya edir5.
Dəri allergiyası haqqında qısa videoya baxın:
Bu videodan dəri allergiyasının necə təzahür edə biləcəyi, niyə yarandığı, reaksiya yarandıqda nə etmək lazım olduğu və hansı preparatların kömək edə biləcəyi haqqında məlumat əldə edəcəksiniz.
Dəri qaşınmasına hansı əlamətlər yoldaşlıq edə bilər
Qaşınan sahələr lokal ola və dərinin kiçik bir hissəsini, məsələn başın tüklü hissəsini, əl və ya ayaqları əhatə edə bilər. Bəzən qaşınma aşağıdakılarla müşayiət oluna bilər:
iltihablı elementlər və qaşınmış yerlər
qabarıqlar, ləkələr və dəridə qabarcıqlı səpkilər
qeyri-adi qırışlar, pulcuqların əmələ gəlməsi və dərinin qabıqlanması
Bəzən qaşınma uzun müddət davam edir. Qaşınma zamanı patoloji dairə fenomeni mövcuddur. Dəri nə qədər çox qaşınsa, bir o qədər çox qaşınır. Və bu dairəni qırmaq bəzən çox çətin olur2.
Beləliklə, qaşınmanın yaranma səbəbindən asılı olaraq dəri örtüyü normal görünüşə malik ola və ya iltihablaşmış, kələ-kötür və/və ya qabarıq ola bilər.
Təkrarlanan qaşınma dəri örtüyünün nazikləşməsinə, yoluxma ehtimalı olan qaşınmış yerlərin əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. Bir çox insan öz vəziyyətini adi qulluq metodları ilə - nəmləndirici vasitələr (emolyentlər), müxtəlif yerli qaşınma əleyhinə vasitələr tətbiq etməklə yüngülləşdirir. Lakin uzun müddət davam edən qaşınma onun yaranma səbəbinin müəyyən edilməsini və müalicə yanaşmasının seçilməsini tələb edir.
Güclü qaşınma: həkimə nə vaxt müraciət etmək lazımdır
Əgər qaşınma aşağıdakı hallarda baş verirsə, mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır:
iki həftədən çox davam edir və qulluq tədbirləri ilə keçmir
ağır xarakter daşıyır və gündüz aktivliyini və ya gecə yuxusunu pozur
qəflətən yaranır və onu heç nə ilə izah etmək mümkün deyil
bütün bədənə təsir edir (generalizə olunmuş xarakter daşıyır)
çəki itkisi, qızdırma və gecə tərləməsi kimi digər simptomlarla müşayiət olunur
Həmçinin 3 aylıq müalicə müddətində müsbət dinamika olmadıqda yenidən mütəxəssisə müraciət etmək lazımdır.
Uzun müddətli dəri qaşınmasının fəsadları
6 həftədən çox davam edən dəri qaşınması həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır, işə mane olur, yuxunu pozur. Bütün bunlar təşviş və ya depressiyanın inkişafına səbəb ola bilər. Davam edən qaşınma dərinin daha çox zədələnməsinə və bəzi hallarda yoluxmasına şərait yaradır.
Dəri qaşınmasının diaqnostikası
Dəri qaşınması zamanı diaqnostika ümumi müayinədən başlayır: dərinin, saçların, dırnaqların vəziyyəti qiymətləndirilir, limfa düyünləri və qarın yoxlanılır, ürək və ağciyərlərin dinlənməsi (auskultasiya) aparılır. Növbəti mərhələdə ilkin müayinənin nəticələrindən asılı olaraq əlavə müayinələr təyin edilir2:
qanın ümumi klinik analizi, burada hemoqlobinin səviyyəsinə (anemiya), eozinofillərə (allergik xəstəliklər, parazitozlar) diqqət yetirilir
qanın biokimyəvi analizi qaraciyər fermentlərinin, böyrək göstəricilərinin, qalxanvari vəz hormonlarının səviyyəsinin dəyişməsinin aşkar edilməsi üçün
döş qəfəsinin rentgeni dəri qaşınması ilə müşayiət olunan bəzi xəstəliklər zamanı rast gəlinən limfa düyünlərinin böyüməsini aşkar edə bilər
dəridən qaşıntılar infeksion xəstəliklərin, göbələk zədələnmələrinin, qoturluğun aşkar edilməsi məqsədilə
bir sıra hallarda dərinin biopsiyası (kiçik nümunəsi) götürülür
Dəri qaşınmasının aradan qaldırılması
Dəri qaşınmasının müalicəsi aşağıdakı mərhələlərdən ibarətdir:
dəriyə qulluq
yerli dərman vasitələrinin tətbiqi
sistem preparatlarının qəbulu
Dəri qaşınması zamanı dəriyə qulluq
Əgər dəri qaşınması dəri örtüyünün quruluğu ilə əlaqədardırsa, dəriyə əsas qulluğun dəyişdirilməsi çox effektiv ola bilər. Çox vaxt dərinin həddindən artıq quruluğu su ilə həddindən artıq təmasdan yaranır. Belə hallarda su prosedurlarının müddətini və tezliyini azaltmaq, bunun üçün istifadə olunan suyun temperaturunu azaltmaq tövsiyə olunur. Aqressiv sabun və duş gellərini lipid bərpaedici funksiyaya malik xüsusi yuma vasitələri ilə əvəz etmək. Duşdan sonra isə mütləq nəmləndirici vasitələr (emolyentlər) tətbiq etmək lazımdır. Buna əlavə olaraq qış vaxtı havanın nəmləndirilməsi, həmçinin geyimdə yun və sintetikadan qaçınmaq da müəyyən effekt verə bilər.
Dəri qaşınmasının yerli terapiyası
Yerli dərman formaları – dəriyə çəkilən vasitələrdir. Bunlara ixtisaslaşdırılmış kremlər, məlhəmlər və losyonlar aiddir. Bu cür vasitələr dəridə iltihabın aradan qaldırılması üçün istifadə olunur. Məsələn, kortikosteroid vasitələri həkim atopik dermatit,kontakt dermatit, ekzema zamanı təyin edə bilər. Səpkilər və dəri iltihabı olmadıqda yerli kortikosteroidlər çəkilmir. Həmçinin onlar dəri infeksiyaları zamanı və ya qaşınmanın səbəbi sistem patologiya olduqda istifadə olunmur.
Qeyri-spesifik qaşınma əleyhinə kremlər və losyonlar da faydalı ola bilər. Onlar öz tərkibində mentol, kamfora, kapsaisin saxlayır.
Antihistamin komponenti və ya yerli anestetik olan vasitələr xroniki qaşınmanın müalicəsi üçün tövsiyə edilmir.
Dəri qaşınmasının sistem terapiyası
Sistem preparatlar dedikdədərman vasitələrinəzərdə tutulur ki, bunlar həblər şəklində daxilə qəbul edilir və ya inyeksiyalar şəklində yeridilir.
Əsasən dəri qaşınması histaminin effektləri ilə şərtlənir — bu, əsasən tosqun hüceyrələr adlanan hüceyrələrdə olan xüsusi maddədir. Allergik reaksiya zamanı bu hüceyrələr partlayır və histamin qan dövranına düşərək allergiyanın bütün təzahürlərini, o cümlədən dəri qaşınmasını və dəri iltihabını provokasiya edir3.
Çox intensiv qaşınma zamanı həkim Suprastinin istifadəsini tövsiyə edə bilər ki, bu da birinci nəsil antihistamin preparatlarına aiddir. Suprastin®histamin reseptorlarını bloklayır ki, bu da kiçik damarların genişlənməsi və onların divarlarının keçiriciliyinin artması kimi effektlərin inkişafının qarşısını alır6. Nəticədə iltihab, qızartı və qaşınma yaranmır. Həmçinin səpkilərlə müşayiət olunmayan xroniki qaşınmanın terapiyası üçün həyəcan əleyhinə vasitələr və/və ya antidepressantlar təyin edilə bilər.
Tabletlər yemək zamanı daxilə qəbul edilir, çeynəmədən və kifayət qədər su ilə içilir.
Müalicə kursunun müddəti simptomlardan, xəstəliyin müddətindən və gedişindən asılıdır.
Ətraflı məlumat üçün tam istifadə təlimatına baxın.
Allergiyaya qarşı müxtəlif dərmanlar haqqında qısa videoya baxın:
Videoda kəskin allergik reaksiyaların yaranma səbəbləri, onların təzahürləri, həmçinin qəfil allergik reaksiyalarla mübarizədə kömək edən preparat növləri haqqında danışılır.
Populyar suallar
Dəri qaşınması yarandıqda hansı həkimə müraciət etmək lazımdır?
Hər şey qaşınmanın yeganə simptom olub-olmamasından, bu zaman dəridə səpkilərin və ya ümumi xəstəliklərin hər hansı simptomlarının olub-olmamasından asılıdır. Əgər onlar varsa, terapevtdən başlamaq daha yaxşıdır, bütün digər hallarda dermatoloqa və ya allerqoloqa müraciət etmək məqsədəuyğundur.
Səpkilər olmadıqda bədən niyə qaşına bilər?
Bunun bir çox səbəbi ola bilər. Lakin səpkilərsiz dəri qaşınmasının ən çox rast gəlinən səbəbi dərinin həddindən artıq quruluğudur. Həmçinin qaşınmanın səbəbi daxili orqanların xəstəlikləri – qaraciyər, böyrəklər, qalxanvari vəzin patologiyası, şəkərli diabet, sinir və psixi pozuntular ola bilər.
Uşaqda dəri qaşınmasını necə tez aradan qaldırmaq olar?
Əgər dəri qaşınmasıallergiyailə əlaqədardırsa, onda preparatın təlimatına uyğun olaraq antihistamin preparatları, məsələn Suprastin®istifadə olunur.
Dəri qaşınması allergiya ilə əlaqədar olmadıqda antihistamin preparatları qəbul etmək olarmı?
Bəli, olar. Demək olar ki, istənilən təbiətli qaşınma zamanı histamin bu və ya digər şəkildə prosesdə iştirak edir, ona görə də antihistamin preparatının qəbulu bu və ya digər şəkildə əks göstəriş deyil. Lakin daha effektiv müalicə üçün dəri qaşınmasının səbəbini müəyyən etmək lazımdır.
