ƏKS GÖSTƏRİŞLƏR VAR. MÜTƏXƏSSİSLƏ MƏSLƏHƏTLƏŞMƏK LAZIMDIR
RF-də ən çox satılan antihistamin preparat (pərakəndə satış həcminə görə) "Sistemli istifadə üçün antihistamin preparatlar" qrupunda, yanvar 2015 - may 2022 dövrü üçün IQVIA, Retail audit 01.2015-05.2022 məlumatlarına əsasən.
PubMed beynəlxalq bazasında xloropiraminin klinik istifadəsi ilə bağlı ilk məqalə 1962-ci ilə aiddir. FAGERBERG E, NOVIK A, SAHL R, STAHLE J. [Vazomotor rinitin yeni müalicəsi. Xloropiramin-imipramin ilə ikiqat kor test]. Praxis. 1962 May 31;51:567-71. Alman. PMID: 13891295.
PubMed beynəlxalq bazasında 87 məqalə və yerli eLibrary-də 35 məqalə (PubMed Elmi Elektron Kitabxanası [Elektron resurs], 04 avqust 2022. URL: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/?term=chloropyramine ; Elibrary Elmi Elektron Kitabxanası [Elektron resurs], 04 avqust 2022. URL: https://www.elibrary.ru/query_results.asp).
09.01.2014-cü il tarixli Roshydromet-in 1 nömrəli əmri "Rusiya Antarktida ekspedisiyasının tərkibinə daxil olan şəxslərin pulsuz qida, geyim və dərman vasitələri ilə təmin edilmə normalarının təsdiqi haqqında"
14.04.2011-ci il tarixli RF Hökumətinin 270 nömrəli qərarı (06.03.2015-ci il redaksiyası) "Rusiya Federasiyası Daxili İşlər Nazirliyinin daxili qoşunlarının tibbi təyinatlı məmulatlar, dərman vasitələri və tibbi texnika ilə təmin edilməsi qaydası və normaları haqqında"
12.10.2019-cu il tarixli RF Hökumətinin 2406-r nömrəli sərəncamı (30.03.2022-ci il redaksiyası) Tibbi yardım göstərilməsi üçün zəruri olan həyati vacib və ən vacib dərman vasitələrinin siyahısının, həmçinin tibbi istifadə üçün dərman vasitələrinin siyahılarının və tibbi yardım üçün zəruri olan minimum dərman vasitələri çeşidinin təsdiqi haqqında>
Angionevrotik ödem (Kvincke ödemi) dərialtı toxumanın şişməsi deməkdir və bəzən boyun və üz nahiyəsini də əhatə edə bilər.
Angionevrotik ödem niyə yaranır?
Kvincke ödemi allergenə (məsələn, dərman və ya qidaya) reaksiya olaraq, irsi-genetik səbəblərlə, nadir hallarda onkoloji və ya autoimmun prosesin ağırlaşması kimi və ya səbəbi məlum olmayan hallarda yarana bilər. Angioödem zamanı prosesə üz, qırtlaq, həzm sistemi orqanları və tənəffüs yolları qoşula bilər1.
Antihistamin preparatlar ödemin yüngül təzahürlərini aradan qaldırmaq üçün istifadə olunur, lakin proses ağırlaşarsa və ya həyati vacib orqanlar təsirlənərsə, təcili tibbi yardım tələb olunur.
Kvincke ödeminin simptomları
Kvincke ödeminin əsas əlamətləri:
Şişkinlik — asimmetrik və az ağrılı ola bilər.
Fərqli lokalizasiya — ovuc və ayaq altı, göz qapaqları, dil, üz, dodaqlar, cinsiyyət orqanları. Şişkinlik ağız, boğaz, tənəffüs yollarının selikli qişasında da ola bilər və bu, udma və/ya nəfəs almaqda çətinlik yaradır. Bəzən bağırsaq və mədə selikli qişasında da inkişaf edə bilər — bu zaman ürəkbulanma, qusma, ishal, qarında spazmatik ağrılar olur.
Ürtiker — angionevrotik ödemin tez-tez rast gəlinən müşayiətçisidir. Səpkilərə adətən dəri qaşınması da qoşulur. Əvvəlcə səpkilər az olur, sonra isə artır. Elementlər bir neçə saat qala bilər, sonra izsiz yox olur və başqa dəri sahələrində yenidən yaranır.
Həm ürtiker, həm də angioödemdə dərialtı toxumanın şişməsi baş verir. Fərq ondadır ki, angioödemdə daha dərin dərialtı qatlar təsirlənir və demək olar ki, heç vaxt dəri qaşınması olmur.
İrsi və ya sonradan qazanılmış angionevrotik ödemin nadir formaları da var. Bunlar immun sisteminin sintez etdiyi xüsusi maddənin — "C1-inhibitor"un azlığı və ya zəif aktivliyi ilə bağlıdır. Bu ödemlər allergik ödemlərə bənzəyir, lakin heç vaxt səpkilər olmur və allergik reaksiya səbəb deyil2.
Kvincke ödemi həm kəskin, həm də xroniki təkrarlayan ola bilər.
Kəskin angionevrotik ödem
Kəskin angioödem adətən triggerlərin təsirindən qəfil inkişaf edir. Triggerlər bunlar ola bilər3:
müxtəlif dərman preparatları — aspirin və digər qeyri-steroid iltihabəleyhinə preparatlar, hipotenziya dərmanları (xüsusilə angiotenzin çevrici ferment inhibitorları), narkotik analgetiklər (məsələn, morfin, kodein)
həşərat sancmaları
allergen-spesifik immunoterapiya zamanı allergen yeridilməsinə reaksiya
bəzi qida məhsulları — xüsusilə yumurta, balıq, molyusklar, qoz-fındıq və meyvələr
Səpkisiz angioödem tez-tez arterial təzyiqi salmaq üçün istifadə olunan kapropril, enalapril (angiotenzin çevrici ferment inhibitorları) kimi dərmanların qəbulu zamanı inkişaf edir. Bu hallarda adətən tənəffüs yolları da prosesə qoşulur3.
Kvincke ödemi yod tərkibli rentgen kontrast maddələrdən istifadə zamanı da baş verə bilər.
Qida məhsullarına gəlincə, bəzən ödem üçün çox az miqdarda allergen kifayət edir, bəzən isə yalnız böyük doza məhsul (məsələn, çiyələk) ödemə səbəb olur.
Xroniki angionevrotik ödem
Xroniki angioödem həftələr və aylar ərzində təkrarlana bilər. Səbəb adətən məlum olmur, lakin ödem aşağıdakılara görə təkrarlana bilər:
bəzən bilmədən qəbul edilən maddələr (məsələn, penisillin və ya süd məhsullarındakı konservantlar)
aspirin və digər qeyri-steroid iltihabəleyhinə preparatlar və ya opioid analgetiklərin tez-tez istifadəsi
Səpkisiz irsi angionevrotik ödem də xroniki təkrarlayan gedişə malikdir. Təəssüf ki, əksər hallarda ödemin səbəbi məlum olmur və belə ödemlər idiopatik adlanır1.
Kvincke ödeminin diaqnostikası
Angioödemə bənzər simptomlar yarandıqda dərhal tibbi yardıma müraciət etmək lazımdır. Əksər hallarda ödemin səbəbi aydın olur və simptomlar aradan qalxdıqdan sonra təkrarlanmır.
Əgər simptomlar təkrarlanır və səbəb aydın deyilsə, həkim qəbul olunan bütün dərmanları, istifadə olunan qida və içkiləri soruşur. Yenə də səbəb tapılmırsa, səpkisiz ödem varsa (xüsusilə ailədə oxşar hallar olubsa), irsi angionevrotik ödem üçün test aparılır. Bunun üçün qanda ümumi C1-inhibitorun miqdarı və aktivliyi yoxlanılır4.
Kvincke ödeminin müalicəsi
Ödemin ilk əlamətləri (dodaq, ağız boşluğu və ya göz qapaqlarında iynələnmə, keylik, qaşınma) yaranan kimi dərhal allergenlə təmas kəsilməli və təcili yardım çağırılmalıdır — bu, həyati təhlükəli vəziyyətdir və özbaşına müalicə yolverilməzdir!
Tez-tez verilən suallar
Stress Kvincke ödeminə səbəb ola bilərmi?
Kəskin reaksiyazamanı orqanizmin stressə reaksiyası baş ağrısından tutmuş kəskin infarkt və insultlara qədər müxtəlif klinik təzahürlərə səbəb ola bilər. Bəzi hallarda allergik reaksiya simptomları da ola bilər. Belə hallarda bütün digər triggerlər istisna edildikdən sonra ödem idiopatik sayılır.
Kvincke ödemi nə qədər tez yaranır?
Əgər təsdiqlənmiş allergik reaksiya varsa, angionevrotik ödem dərhal tipli reaksiya sayılır, yəni simptomlar allergenlə təmasdan bir neçə dəqiqə və ya bir neçə saat sonra başlayır. Lakin bəzi hallarda angioödem günlər və hətta illər sonra da baş verə bilər, amma belə ödemlər adətən allergik olmur.
Kvincke ödemini ürtikerlə necə fərqləndirmək olar?
Angionevrotik ödem və ürtiker eyni prosesin fərqli təzahürləridir və tez-tez birlikdə rast gəlinir. Ürtiker dairəvi, qırmızı, dəri səthindən hündür səpkilər (qoturluq kimi) şəklində olur və həmişəqaşınmailə müşayiət olunur. Kvincke ödemi isə daha dərin dərialtı qatları əhatə edir və daxili orqanların selikli qişasında da ola bilər (məsələn, tənəffüs yollarının daralması). Ödem yüngül ağrı verə bilər, lakin demək olar ki, heç vaxt qaşınma olmur və geniş sahələri əhatə edir.
Kvincke ödemi nə qədər müddətə keçir?
Ödemin ilk əlamətləri yaranan kimi təcili yardım çağırmaq lazımdır. Adətən ödem antihistamin preparatlar və ya qlükokortikoidlərlə (həkim təyin edir) tez aradan qalxır. Yüngül hallarda bir dəfə qəbul kifayət edir, orta ağırlıqda isə həkim bir neçə günlük kurs təyin edə bilər. Bu müddətdə ödem keçməzsə, nadir angioödem formalarının diaqnostikası məsələsinə baxıla bilər.
Məqalədəki məlumat həkim məsləhətinin əvəzi deyil.
