Bal bəzi insanlarda ən çox rast gəlinən yemək reaksiyalarından biridir. Balın tərkibində olan bəzi komponentlər allergik reaksiyalar yarada bilər və bu, risk daşıyır.
ƏKS GÖSTƏRİŞLƏR VAR. MÜTƏXƏSSİSLƏ MƏSLƏHƏTLƏŞMƏK LAZIMDIR
RF-də ən çox satılan antihistamin preparat (pərakəndə satış həcminə görə) "Sistemli istifadə üçün antihistamin preparatlar" qrupunda, yanvar 2015 - may 2022 dövrü üçün IQVIA, Retail audit 01.2015-05.2022 məlumatlarına əsasən.
PubMed beynəlxalq bazasında xloropiraminin klinik istifadəsi ilə bağlı ilk məqalə 1962-ci ilə aiddir. FAGERBERG E, NOVIK A, SAHL R, STAHLE J. [Vazomotor rinitin yeni müalicəsi. Xloropiramin-imipramin ilə ikiqat kor test]. Praxis. 1962 May 31;51:567-71. Alman. PMID: 13891295.
PubMed beynəlxalq bazasında 87 məqalə və yerli eLibrary-də 35 məqalə (PubMed Elmi Elektron Kitabxanası [Elektron resurs], 04 avqust 2022. URL: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/?term=chloropyramine ; Elibrary Elmi Elektron Kitabxanası [Elektron resurs], 04 avqust 2022. URL: https://www.elibrary.ru/query_results.asp).
09.01.2014-cü il tarixli Roshydromet-in 1 nömrəli əmri "Rusiya Antarktida ekspedisiyasının tərkibinə daxil olan şəxslərin pulsuz qida, geyim və dərman vasitələri ilə təmin edilmə normalarının təsdiqi haqqında"
14.04.2011-ci il tarixli RF Hökumətinin 270 nömrəli qərarı (06.03.2015-ci il redaksiyası) "Rusiya Federasiyası Daxili İşlər Nazirliyinin daxili qoşunlarının tibbi təyinatlı məmulatlar, dərman vasitələri və tibbi texnika ilə təmin edilməsi qaydası və normaları haqqında"
12.10.2019-cu il tarixli RF Hökumətinin 2406-r nömrəli sərəncamı (30.03.2022-ci il redaksiyası) Tibbi yardım göstərilməsi üçün zəruri olan həyati vacib və ən vacib dərman vasitələrinin siyahısının, həmçinin tibbi istifadə üçün dərman vasitələrinin siyahılarının və tibbi yardım üçün zəruri olan minimum dərman vasitələri çeşidinin təsdiqi haqqında>
Arzuolunmaz reaksiyalara səbəb olan əsas allergenlər bitki tozcuqları və arıların istehsal etdiyi zülallardır. Xüsusilə çiçəkləyən ağacların tozcuğundan alınan bal allergen olur. Balın tərkibində olan mürəkkəbçiçəklilər ailəsi, o cümlədən günəbaxan, ambroziya və yovşan tez-tez allergik reaksiyalara səbəb ola bilər.
Tozcuqlara mövsümi allergiyası olan bəzi insanlar tozcuq tərkibli bala qarşı çarpaz allergiya simptomları müşahidə edə bilərlər. Həmçinin arı sancmasına allergiyası olan insanlarda bal allergiyası daha çox rast gəlinir1.
Bal allergiyasının simptomları
Yüngül və orta ağırlıqlı bal allergiyasının simptomları:
Dəridə qaşınan qabarcıqlar və ya ləkələr (övrə, allergik dermatit)
Müxtəlif yerlərdə şişkinlik (daha çox üz nahiyəsində)
Nadir hallarda bal anafilaksiya adlanan ağır allergik reaksiyaya səbəb ola bilər. Həyati təhlükəli vəziyyətə çevrilməsinin qarşısını almaq üçün onun simptomlarını vaxtında tanımaq çox vacibdir. Anafilaksiya simptomları həmişə qəfildən, adətən allergenə təmasdan 5-30 dəqiqə sonra yaranır və sonra sürətlə irəliləyir2.
Anafilaksiya orqanizmin ən vacib orqan və sistemlərinə - tənəffüs və ürək-damar sisteminə təsir göstərir. Əvvəlcə adətən yüngül/orta allergik reaksiyanın simptomları görünür, sonra onlar sürətlə ağırlaşır və ağır allergik reaksiyanın simptomlarına çevrilir3, bunlara daxildir:
Dilin şişməsi
Boğulma
Döş qəfəsində tutulma/ağrı
Yuxarı tənəffüs yollarının şişməsi nəticəsində danışıq çətinliyi
Ağır allergik reaksiyanın inkişafına dair ən kiçik şübhə yarandıqda təcili tibbi yardıma müraciət etmək çox vacibdir - bu həyatı xilas edə bilər.
Bal allergiyasının səbəbləri və risk faktorları
Pərakəndə satış mağazalarında satılan arıçılıq məhsullarının əksəriyyəti təhlükəsizdir. Bu, onların reaksiyalara səbəb olan tozcuq və zülalların böyük hissəsini aradan qaldıran filtrasiya və pasterizasiyadan keçməsi ilə bağlıdır1.
Çöl balının istifadəsi
Birbaşa arıçılardan və ya arı təsərrüfatlarından alınan çöl balı böyük problem yaradır. Bu bal yuxarıda göstərilən texnoloji proseslərdən keçmir. Bu o deməkdir ki, o, allergik reaksiyalara səbəb ola biləcək yüksək miqdarda tozcuq və arı zülalı ehtiva edir. Həmçinin belə balda sağlamlıq üçün risk daşıyan göbələk sporları və bakteriyalar ola bilər1. Bundan əlavə, bal təbii toksinlər də ehtiva edə bilər.
Bal arıları zəhərli bitkilər də daxil olmaqla çox sayda müxtəlif bitkilərdən tozcuq toplaya bilər. Tozlandırılan ərazidə zəhərli bitkilərin miqdarı çoxdursa, bu arılar tərəfindən hazırlanan bal serotoksin kimi təbii toksinlərin böyük miqdarını ehtiva edə bilər. Belə balın istifadəsi zəhərlənməyə səbəb ola bilər. Belə vəziyyət baş verərsə, yalnız çöl balının istifadəsi zamanı olur. Bu, özəl arı təsərrüfatlarından gələn balın kifayət qədər emal və keyfiyyətə nəzarət prosedurlarından keçməməsi ilə bağlıdır5.
Digər allergiya növlərinin mövcudluğu
Mövsümi allergiyası və/və ya arı sancmasına allergiyası olan insanlarda bal allergiyasının inkişaf riski daha yüksəkdir. Polinozu ağır simptomlarla keçən şəxslərdə isə risklər daha da yüksəkdir.
Bundan əlavə, arılar bir çox bitkinin tozlandırıcılarıdır. Onların istehsal etdiyi bal digər bitki və ağacların tozcuqlarını da ehtiva edə bilər. Müvafiq olaraq, allergiya istehsalçı tərəfindən "bəyan edilməmiş" tozcuğa qarşı inkişaf edə bilər1.
Balın istifadəsi zamanı unudulmamalı olan başqa risklər də var. Onlara, məsələn, körpə botulizmi aiddir.
Bal allergiyasının diaqnostikası
Bal allergiyasını müəyyən etmək üçün vahid test mövcud deyil. Həkim-allerqoloq yekun diaqnoz qoymamışdan əvvəl müxtəlif faktorları nəzərə alır. Bunun üçün mütəxəssis simptomlar haqqında, o cümlədən simptomlar yaranmazdan əvvəl qəbul edilmiş bütün qida məhsulları barədə ətraflı soruşur. Həmçinin allergik xəstəliklərin ailə tarixçəsi haqqında suallar veriləcək və oxşar simptomlarla təzahür edə bilən digər xəstəlikləri aşkar etmək üçün ümumi müayinə aparılacaq1.
Bal allergiyasını aşkar etməyə kömək edən müayinələr
Simptomların yaranma səbəbini müəyyən etməyə kömək edə biləcək müayinələr mövcuddur.
Dəri provokasiya testləri. Azərbaycanda bala qarşı dəri testləri üçün allergenlər qeydiyyatdan keçməyib, lakin tozcuq allergenlərinə müsbət dəri testləri klinik mənzərə ilə birlikdə müəyyən növ bitkilərdən toplanan bala qarşı allergiyanı təsdiq edə bilər.
E sinfi spesifik immunoqlobulinlər üçün qan analizi. Bu test zamanı allergiya zamanı qanda dövr edən spesifik anticisimlər müəyyən edilir1.
Eliminasiya pəhrizi. Bu test zamanı həkim bal və allergiya yarada biləcək digər məhsulları 1-2 həftə ərzində qida rasionundan çıxarmağı, sonra isə hər bir məhsulu bir neçə gün ərzində bir-bir geri daxil etməyi tövsiyə edəcək. Bu üsul hansı məhsulun simptomlara səbəb olduğunu müəyyən etməyə imkan verir. Bu üsul yüksək risk səbəbindən ağır allergik reaksiyaları olan insanlar üçün tövsiyə edilmir.
Oral provokasiya testi. Bu müayinə zamanı şəxsə şübhəli məhsul təhlükəsiz istifadə normasını müəyyən etmək üçün artan miqdarda verilir. Bu test yüksək risklər səbəbindən ciddi şəkildə həkim-allerqoloqun nəzarəti altında və mütləq tibb müəssisəsində aparıla bilər.
Balın qəbulundan yaranan simptomların müalicəsi
Bal allergiyası olan hallarda onu qida rasionundan tamamilə çıxarmaq tövsiyə olunur. Bunun üçün məhsulların etiketlərini diqqətlə oxumaq və ictimai iaşə yerlərində yeməklərin tərkibindəki inqredientlər haqqında soruşmaq lazımdır. Lakin çox sayda məhsul tərkibində bal ehtiva edir və onlardan qaçmaq kifayət qədər çətindir.
Bal allergiyasının dəridə qaşınma və səpgilər, burun axıntısı və göz yaşarması kimi təzahürlərinin aradan qaldırılması üçün antihistamin preparatları istifadə olunur.
Məsələn, qida allergiyasının qəfil simptomlarının şiddətini azaltmaq üçün təlimata uyğun olaraq Suprastin® 25 mq (1 tablet) istifadə etmək olar: 3-6 yaş arası uşaqlara – gündə iki dəfə ½ tablet, 6-14 yaş arası böyük uşaqlar və yeniyetmələrə – gündə 2-3 dəfə ½ tablet, 14 yaşdan yuxarı və böyüklərə – gündə 3-4 dəfə 1 tablet (75-100 mq gündə)6.
Tabletlər yemək zamanı daxilə qəbul edilir, çeynəmədən kifayət qədər su ilə içilir.
Müalicə kursunun davametmə müddəti simptomlardan, xəstəliyin müddəti və gedişindən asılıdır.
Ətraflı məlumat üçün tam istifadə təlimatına baxın.
