ƏKS GÖSTƏRİŞLƏR VAR. MÜTƏXƏSSİSLƏ MƏSLƏHƏTLƏŞMƏK LAZIMDIR
RF-də ən çox satılan antihistamin preparat (pərakəndə satış həcminə görə) "Sistemli istifadə üçün antihistamin preparatlar" qrupunda, yanvar 2015 - may 2022 dövrü üçün IQVIA, Retail audit 01.2015-05.2022 məlumatlarına əsasən.
PubMed beynəlxalq bazasında xloropiraminin klinik istifadəsi ilə bağlı ilk məqalə 1962-ci ilə aiddir. FAGERBERG E, NOVIK A, SAHL R, STAHLE J. [Vazomotor rinitin yeni müalicəsi. Xloropiramin-imipramin ilə ikiqat kor test]. Praxis. 1962 May 31;51:567-71. Alman. PMID: 13891295.
PubMed beynəlxalq bazasında 87 məqalə və yerli eLibrary-də 35 məqalə (PubMed Elmi Elektron Kitabxanası [Elektron resurs], 04 avqust 2022. URL: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/?term=chloropyramine ; Elibrary Elmi Elektron Kitabxanası [Elektron resurs], 04 avqust 2022. URL: https://www.elibrary.ru/query_results.asp).
09.01.2014-cü il tarixli Roshydromet-in 1 nömrəli əmri "Rusiya Antarktida ekspedisiyasının tərkibinə daxil olan şəxslərin pulsuz qida, geyim və dərman vasitələri ilə təmin edilmə normalarının təsdiqi haqqında"
14.04.2011-ci il tarixli RF Hökumətinin 270 nömrəli qərarı (06.03.2015-ci il redaksiyası) "Rusiya Federasiyası Daxili İşlər Nazirliyinin daxili qoşunlarının tibbi təyinatlı məmulatlar, dərman vasitələri və tibbi texnika ilə təmin edilməsi qaydası və normaları haqqında"
12.10.2019-cu il tarixli RF Hökumətinin 2406-r nömrəli sərəncamı (30.03.2022-ci il redaksiyası) Tibbi yardım göstərilməsi üçün zəruri olan həyati vacib və ən vacib dərman vasitələrinin siyahısının, həmçinin tibbi istifadə üçün dərman vasitələrinin siyahılarının və tibbi yardım üçün zəruri olan minimum dərman vasitələri çeşidinin təsdiqi haqqında>
"Məişət allergiyası" termini altında ev və mənzillərdə mövcud olan allergenlərə qarşı allergik reaksiyaların məcmusu başa düşülür. Əsasən ev tozu, ev tozu gənələri, heyvanlar, kif, tarakanların ekskrementlərinə qarşı allergiya ilə bağlı simptomlar nəzərdə tutulur. Adətən təzahürlər tənəffüs və görmə orqanlarında yaranır, lakin bəzən prosesə dəri örtükləri də cəlb oluna bilər1.
Məişət allergiyasının yaranma səbəbləri
Məişət allergiyası, digər allergiyalar kimi, immunitentin adi şeylərə qarşı yanlış reaksiyası nəticəsində inkişaf edir. İnsanın allergenlə təması zamanı immun sistem xüsusi anticisimlər - E sinif allergenspesifik immunoqlobulinlər istehsal edir ki, bu da öz növbəsində allergiyanın bütün simptomlarına səbəb olan aktiv maddələrin qan dövranına atılması ilə nəticələnən reaksiyaları işə salır.
Məişət allergenləri haqqında qısa videoya baxın:
Videoda hansı məişət allergenlərinin olduğu və onlara qarşı allergiyanı necə tanımaq haqqında danışılır. Həmçinin reaksiyaya səbəb olan maddələrin miqdarını azaltmaq üçün hipoallergenik məişəti necə aparmaq barədə öyrənəcəksiniz.
Məişət allergiyasının simptomları
Məişət allergiyasının gedişatı
Mövsümi allergiya çox parlaq təzahürlərə, kəskin başlanğıca və kifayət qədər kəskin sona malik olduğu halda, məişət allergiyası gizli şəkildə, il boyu, gündən-günə tədricən inkişaf edərək və insanın sağlamlıq vəziyyətini pisləşdirərək davam edir. Bununla belə, məişət allergiyasının da müəyyən dövrləri var ki, bu zaman simptomlar daha aktiv təzahür edir:
yay sonunda gənələrin yüksək aktivlik mövsümü başlayır ki, bu da allergiyanın təzahürlərini gücləndirə bilər
həmçinin allergik reaksiyalar qış dövründə, pəncərələr əsasən bağlı saxlanıldığı zaman pisləşə bilər
əksinə, çiçəklənmə mövsümündə açıq pəncərələr otaq daxilində allergenlərin konsentrasiyasını artırır və simptomların güclənməsini təhrik edir
Məişət allergiyasının təzahürləri ilk dəfə istənilən yaşda yarana bilər, lakin ən çox yeniyetmələrdə və gənc insanlarda rast gəlinir. Adətən məişət allergiyasının ilk simptomu burun tutulmasıdır.
Əsas məişət allergenləri və onların xüsusiyyətləri
Ev tozu gənələri
Ev tozu gənələri bütün evlərdə rast gəlinir, əsasən yataq dəstlərində, yastıqlarda, yorğanlarda, döşəklərdə, tekstil örtüklü yumşaq mebeldə olurlar. Onlar ən geniş yayılmış məişət allergenləridir.
Özlərində ev tozuna qarşı allergiya olduğunu düşünən insanların əksəriyyəti əslində ev tozu gənələrinin yaratdığı simptomları yaşayırlar1.
Heyvan allergenləri
Ən çox allergik reaksiyalar heyvanlarda pişiklər, itlər, gəmiricilər, bir az az hallarda quşların allergenləri tərəfindən yaradılır. Həmçinin simptomlar ev heyvanlarının saxlanması ilə bağlı bəzi aspektlərlə əlaqəli ola bilər, məsələn, balıq yemi, pişik qabları və ya gəmirici qəfəslərinin doldurucu materialı.
Bu allergenlərə cavab olaraq yaranan ən tez-tez rast gəlinən simptomlar:
asqırma
burun tutulması
astma simptomları
gözlərin qaşınması və göz yaşı axması
Əksər insanlar heyvanlara qarşı allergiyanın tüklərlə əlaqəli olduğunu düşünür, lakin bu belə deyil. Əsas allergenlər – bu sidik, tüpürcək və xüsusilə də qəbil - özündə bütün allergen maddələri toplayan ölü dəri hissəcikləridir. Heyvanlar qaşınanda, özlərini yalayanda dəri hissəcikləri tozla qarışır və allergenlər hava ilə yayılır.
Pişiklərə qarşı allergiya yaradan maddələr
Reaksiya müxtəlif vəziyyətlərdə yarana bilər: heyvanla birbaşa təmas, heyvanla birlikdə otaqda uzun müddət qalmaq, heyvanın mebel, xalça, oyuncaqları olan eyni məkanda olmaq, hətta ev heyvanlarının qəbil hissəcikləri olan geyimli insanlarla təmas da allergiyanın kəskinləşməsinə səbəb ola bilər.
Kifə qarşı allergiya
Kif göbələyin bir növüdür və nə gövdəsi, nə kökü, nə də yarpaqları var. Əsasən kif göbələkləri bayırda aşkar edilir, lakin bəzi hallarda onlar binaların daxilində də olur. Sporlar istehsal edərək, kif hava axını ilə böyük məsafələrə yayılır, otağa düşür və əgər münasib şərait taparsa, orada cücərir.
Böyümək və çoxalmaq üçün kifə nəmişlik lazımdır. Bunun üçün çox su olması vacib deyil, kondensatın olması kifayətdir. Buna görə də kifin ən sevimli yerləri – hamam otaqları, pəncərə oyuqları, divar kağızları və döşəmə taxtaları altındakı sahədir.
Tarakanlara qarşı allergiya
Tarakanların əsas yaşayış yeri – böyük çoxmənzilli binalar, xüsusilə köhnə tikililər, həmçinin isti iqlim qurşağında yerləşən binalardır. Əgər eviniz bu xüsusiyyətlərə uyğundursa, onda böyük ehtimalla sizdə tarakanlar var, hətta siz onları görmürsünüzsə belə. Tarakanlar yaşamaq üçün nəm yerləri seçirlər, harada ki yemək var, əsasən bu mətbəxdir. Tarakan öləndə (və çox vaxt o bunu gözdən uzaq yerdə edir), onun bədəni quruyur və kiçik hissəciklərə parçalanır ki, bunlar da tozla qarışaraq hava ilə yayılır2,3.
Məişət allergiyasının diaqnostikası
Məişət allergiyasının diaqnostikası adətən çətinlik yaratmır və xəstənin həkimə verdiyi məlumatlara əsaslanır. Müalicə dəqiqləşdirici müayinə aparılmazdan əvvəl də təyin edilə bilər.
Bəzən diaqnozun təsdiqi üçün spesifik E immunoqlobulinlərinin təyini üçün müayinələr təyin edilir12.
Məişət allergiyasının müalicəsi
Məişət allergiyasının əsas müalicə üsulu, immun reaksiyaları normallaşdırmağa və allergenlərə qarşı davamlılıq yaratmağa imkan verən allergenspesifik immunoterapiyadır (ASİT). Bizim ölkəmizdə, bütün dünyada olduğu kimi, məhz bu üsul bu problemin müalicəsində qızıl standart sayılır. Terapiyanın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, orqanizmə allergenin artan dozaları yeridilir, buna cavab olaraq səbəbkar allergenə qarşı immun davamlılıq yaranır. Proses vaksinasiyaya cavab olaraq immunitenin yaranmasına bənzərdir.
Artıq yaranmış reaksiyanın şiddətini tez azaltmaq üçün həkimlər dərman müalicəsindən istifadə etməyi tövsiyə edirlər.
Antihistamin preparatları
Kəskin və qəfil allergik reaksiyanın xoşagəlməz simptomlarını aradan qaldırmaq üçün həkim antihistamin preparatları, məsələn, 25 mq dozada (1 tablet) Suprastin təyin edə bilər: 3-6 yaşlı uşaqlara – gündə iki dəfə ½ tablet, 6-14 yaşlı uşaqlara – gündə 2-3 dəfə ½ tablet, 14 yaşdan yuxarı və böyüklərə – gündə 3-4 dəfə 1 tablet. Ümumi sutkalıq doza 75-100 mq təşkil edir. Sonra xəstənin vəziyyətindəki dəyişikliklərə uyğun olaraq hərəkət etmək lazımdır.
Məişət allergiyasının simptomları çox vaxt il boyu narahat edə bildiyindən, həkim uzunmüddətli istifadə üçün ayrı antihistamin preparatları təyin edə bilər. Belə vasitələr burun və göz selikli qişalarında allergik iltihabın azalmasına kömək edir, xüsusilə də allergik rinit və konyunktivitin təzahürlərini aradan qaldırır.
Antiallergik kremlər və məlhəmlər
Dəri təzahürləri zamanı xüsusi kremlər və məlhəmlər təyin edilə bilər. Üstünlük mülayim aktiv kortikosteroidlərə verilir, məsələn prednizolon, alklometazon.
İnhalyasiya preparatları
Bronxoobstruksiya simptomları zamanı həkim inhalyasiya preparatları təyin edə bilər.
Populyar suallar
Məişət allergiyasını dəri infeksiyalarından necə fərqləndirmək olar?
Əvvəlcə qeyd edək ki, məişət allergiyası çox nadir hallarda dəridə təcrid olunmuş səpkilər şəklində təzahür edir. Əksər hallarda, məişət allergiyasının dəri təzahürlərindən danışdıqda, əvvəlcədən mövcud olan dəri xəstəliyinin (atopik dermatit, ekzema) kəskinləşməsi nəzərdə tutulur. Bir qayda olaraq, bu təzahürlər məişət allergiyasının digər təzahürləri – rinit, konyunktivit, astma ilə yanaşı olur.
Uşaqda məişət allergiyası yarandıqda necə tez və düzgün hərəkət etmək lazımdır?
Məişət allergiyasının simptomları çox vaxt yavaş-yavaş inkişaf edir. Ona görə də adətən tez hərəkətlər tələb olunmur. Lakin elə vəziyyətlər olur ki, məsələn, uşaq qəflətən və planlaşdırılmamış şəkildə son dərəcə tozlu otaqda olur. O zaman simptomlar kəskin yarana və şiddətli gedə bilər. Belə hallarda həkimlər antihistamin preparatların, məsələn Suprastinin istifadəsini tövsiyə edirlər.
Məhz nəyin allergiyanı yaratdığına necə əmin olmaq olar?
Bunun üçün allerqoloq-immunoloq həkimə müraciət etmək lazımdır ki, o da əlavə müayinə aparacaq, buna standart olaraq dəri prik-testləri daxildir. Diaqnostikanın başqa variantı – E sinfinə aid spesifik immunoqlobulinlərə qan analizi.
Böyüklərdə və uşaqlarda məişət allergiyasının müalicəsi fərqlənirmi?
Xeyr, terapiya yanaşmaları fərqlənmir, lakin yaşdan asılı olaraq preparatların müxtəlif dozaları tətbiq edilə bilər.
Məişət allergiyasını həmişəlik müalicə etmək olarmı?
Xeyr, məişət allergiyasını həmişəlik müalicə etmək mümkün deyil. Lakin beş yaşından etibarən tətbiq edilməsi mümkün olan allergenspesifik immunoterapiya (ASİT) vasitəsilə xəstəliyi uzunmüddətli remissiyaya salmaq olar.
Məişət allergiyası nə ilə təhlükəlidir?
Məişət allergiyasının əsas təhlükəsi allergenlə daimi təmasla əlaqədar olan xəstəliyin daim irəliləməsindədir. Bu bronxial astmanın inkişafına səbəb ola bilər.
