Qida allergiyası uşaqlarda və yetkinlərdə geniş yayılmışdır: 5 yaşa qədər uşaqların təxminən 8%-i və yetkinlərin təxminən 4%-i qida allergiyası ilə qarşılaşır. Çox uşaq vaxtla bu allergiyanı aşır.
ƏKS GÖSTƏRİŞLƏR VAR. MÜTƏXƏSSİSLƏ MƏSLƏHƏTLƏŞMƏK LAZIMDIR
RF-də ən çox satılan antihistamin preparat (pərakəndə satış həcminə görə) "Sistemli istifadə üçün antihistamin preparatlar" qrupunda, yanvar 2015 - may 2022 dövrü üçün IQVIA, Retail audit 01.2015-05.2022 məlumatlarına əsasən.
PubMed beynəlxalq bazasında xloropiraminin klinik istifadəsi ilə bağlı ilk məqalə 1962-ci ilə aiddir. FAGERBERG E, NOVIK A, SAHL R, STAHLE J. [Vazomotor rinitin yeni müalicəsi. Xloropiramin-imipramin ilə ikiqat kor test]. Praxis. 1962 May 31;51:567-71. Alman. PMID: 13891295.
PubMed beynəlxalq bazasında 87 məqalə və yerli eLibrary-də 35 məqalə (PubMed Elmi Elektron Kitabxanası [Elektron resurs], 04 avqust 2022. URL: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/?term=chloropyramine ; Elibrary Elmi Elektron Kitabxanası [Elektron resurs], 04 avqust 2022. URL: https://www.elibrary.ru/query_results.asp).
09.01.2014-cü il tarixli Roshydromet-in 1 nömrəli əmri "Rusiya Antarktida ekspedisiyasının tərkibinə daxil olan şəxslərin pulsuz qida, geyim və dərman vasitələri ilə təmin edilmə normalarının təsdiqi haqqında"
14.04.2011-ci il tarixli RF Hökumətinin 270 nömrəli qərarı (06.03.2015-ci il redaksiyası) "Rusiya Federasiyası Daxili İşlər Nazirliyinin daxili qoşunlarının tibbi təyinatlı məmulatlar, dərman vasitələri və tibbi texnika ilə təmin edilməsi qaydası və normaları haqqında"
12.10.2019-cu il tarixli RF Hökumətinin 2406-r nömrəli sərəncamı (30.03.2022-ci il redaksiyası) Tibbi yardım göstərilməsi üçün zəruri olan həyati vacib və ən vacib dərman vasitələrinin siyahısının, həmçinin tibbi istifadə üçün dərman vasitələrinin siyahılarının və tibbi yardım üçün zəruri olan minimum dərman vasitələri çeşidinin təsdiqi haqqında>
"Qida allergiyası" termini bəzi qida məhsulları və/və ya onların komponentlərinin qəbulu zamanı yaranan immunitet sisteminin patoloji, qeyri-adekvat reaksiyasını ifadə edir1. Xoşagəlməz hisslər əsasən məhsulun qəbulundan dərhal sonra narahat etməyə başlayır. Bəzən qida allergiyasının simptomları yalnız yüngül narahatlıqla təzahür edir, lakin elə hallar olur ki, simptomlar ciddi xarakter alır və hətta həyat üçün təhlükəli ola bilər.
Allergiya nədir - qısa videoya baxın:
Videodan allergiyanın nə olduğunu, niyə yarandığını, necə təzahür etdiyini və allergik reaksiyaların müalicəsi üçün hansı preparatların istifadə olunduğunu öyrənəcəksiniz.
Qida allergiyasının simptomları
Qida allergiyasının simptomları qida qəbulundan 2 dəqiqə ilə 2 saat arasında inkişaf edir, çox nadir hallarda allergiyanın əlamətləri bir neçə saatdan sonra özünü göstərə bilər.
Çox vaxt qida allergiyasının simptomlarını qida dözümsüzlüyü ilə qarışdırırlar, onun təzahürləri həmişə daha az ifadə olunur və immunitet sisteminin reaksiyaları ilə bağlı deyil2.
Qida dözümsüzlüyü zamanı məhsullar az miqdarda qəbul edilə bilər, həqiqi allergiya zamanı isə hətta allergenin mikroskopik dozaları da simptomların yaranmasına səbəb ola bilər. Çox vaxt allergiyanı məhsulların özü deyil, onların tərkibinə daxil olan konservantlar və rəngləyicilər törədir.
Qida dözümsüzlüyünün səbəbləri
Fermentlərin olmaması və ya kifayət qədər olmaması, hansılar ki, qidada olan müəyyən zülalların tam parçalanması üçün lazımdır. Bu problemin tipik nümunəsi laktaza çatışmazlığıdır.
Keyfiyyətsiz (xarab olmuş) məhsullar.
Qida əlavələri, məhsullarda olan. Məsələn, şərab və qurudulmuş meyvələrdə olan sulfitlər bronxial astmanın simptomlarını təhrik edə bilər.
Məhsullarda histaminin həddindən artıq olması. Qidanın müəyyən saxlanma üsullarından istifadə zamanı yarana bilər, məsələn, bəzi balıq növlərinin dondurulması zamanı onda allergiyanın əsas "təhrikçisi" (mediatoru) olan histamin böyük miqdarda toplanır. Onun orqanizmə həddindən artıq daxil olması və toplanması zamanı allergik simptomlar yarana bilər.
Seliakiya (qlüten enteropatiyası) – nazik bağırsağın patologiyası olub, bu zaman orqanizm buğda, düyü və bir çox taxıl bitkilərində olan xüsusi zülal - qlüteni parçalamaq qabiliyyətində olmur.
Anafilaktik şokun simptomları
Bəzi insanlarda qida məhsullarına allergiya həyat üçün təhlükəli olan anafilaktik reaksiyaların inkişafına gətirib çıxara bilər. Təhlükəli simptomlar yarandığı halda dərhal təcili yardım çağırmaq lazımdır.
Qida allergiyasının yaranma səbəbləri
Həm qida, həm də istənilən digər allergiyanın yaranma səbəbi immunitet sisteminin işində səhvdir. Bunun nəticəsində əksər məhsulların tərkibində olan zülal zərərli kimi tanınır. E alt tipli immunoqlobulinlərin sintezi başlayır ki, bunlar da "düşməni" zərərsizləşdirməlidir. Həmin məhsulun təkrar qəbulu zamanı hətta minimal miqdarda belə reaksiya dərhal başlayır və allergik reaksiyanı işə salan histaminin böyük miqdarda ifrazı ilə müşayiət olunur3.
Oral allergik sindrom
Qida allergiyasının strukturunda oral allergik sindromu xüsusi qeyd etmək lazımdır. O, çiçəklənməyə allergiyası olan xəstələrdə yaranır. Bu sindrom tozcuqda və müxtəlif meyvə, tərəvəz, qoz-fındıq, ədviyyat və göyərtilərdə oxşar allergen molekulların olması ilə əlaqədardır. Bu fenomen çarpaz qida allergik reaksiyası4 adlanır. Belə allergiya simptomları müəyyən məhsulların termiki emal olunmamış halda qəbulu zamanı yaranır. Bu məhsullar qızdırıldıqda zülal parçalanır və öz allergen potensialını itirir. Allergik reaksiyanın simptomlarına ağız boşluğunda qaşınma, burun-udlaqda ödem, ağızda, dil nahiyəsində ödem, bəzən hətta anafilaksiya daxildir.
Qida allergiyasının yaranmasına səbəb olan amillər
Qida allergiyasının inkişafının müəyyən risk amilləri var, məhz:
İrsi meyillilik. Əgər ailədə bronxial astma, atopik dermatit və ya ekzemadan əziyyət çəkən şəxslər varsa, qida allergiyasının yaranma riski əhəmiyyətli dərəcədə artır.
Başqa növ allergiyanın olması. Əgər insanda artıq hansısa məhsullara və ya bitki tozcuqlarına allergiya varsa, digər qida növlərinə allergik reaksiyaların yaranma və çarpaz qida allergiyasının əmələ gəlmə ehtimalı var.
Yaş. Problem daha çox 2-15 yaş arasında yaranır.
Yanaşı bronxial astmanın olması. Bəzən qida allergiyası bronxial astma ilə birlikdə olur. Belə vəziyyətlərdə hər iki xəstəlik əksər hallarda ağır keçir.
Qida allergiyasının diaqnostikası
Qida allergiyasının aşkar edilməsi üçün ideal test mövcud deyil. İlk növbədə diaqnoz xəstənin özündən alınan məlumatlara əsaslanır. Xəstəliyin simptomları yaranana qədər 20 dəqiqədən 2 saata qədər (bəzən 4 saat) müddətdə insanın nə və nə qədər yediyini təhlil etmək vacibdir.
Şübhəli məhsulların siyahısı müəyyən edildikdən sonra həkim dəri testləri apara bilər. Belə test dəriyə allergenlərin damcısının qoyulmasını və onun vasitəsilə dərinin səthi deşilməsini nəzərdə tutur. Bir qədər yuxarıda dəridə fizioloji məhlul (mənfi nəzarət) və histamin (müsbət nəzarət) ilə analoji test aparılır. 20 dəqiqədən sonra reaksiyalar müqayisə edilir və allergik reaksiyanın olub-olmaması barədə nəticə çıxarılır.
Həmçinin sınaq pəhrizi də çox vacib rol oynayır. Bu metod bütün "şübhəli" məhsulların 1-2 həftə müddətinə rasiondan çıxarılmasını nəzərdə tutur. Sonradan məhsullar bir neçə gündən bir tək-tək əlavə edilir və orqanizmin reaksiyasına nəzarət edilir. Bu metodu yalnız məhsullara reaksiya həyat üçün təhlükəli xarakter daşımadıqda istifadə etmək olar. Əks halda bu metod yüksək risk səbəbindən istifadə edilə bilməz.
Qida allergiyasının müalicəsi
Qida allergiyası yarandıqda həkimə müraciət etmək tövsiyə olunur. Standart müalicə taktikası aşağıdakı addımları əhatə edir:
I. Allergiyanın simptomlarını təhrik edən məhsulu müəyyən etmək və istisna etmək
II. Təlimata uyğun olaraq antiallergik preparat, məsələn Suprastin® 25 mq (1 həb) qəbul etmək: 3-6 yaş arası uşaqlara – gündə 2 dəfə ½ həb, 6-14 yaş arası uşaqlara – gündə 2-3 dəfə ½ həb, 14 yaşdan yuxarı xəstələrə və böyüklərə – gündə 3-4 dəfə 1 həb (gündə 75-100 mq).
Vasitə qaşınmanın, göz və burun selikli qişalarında narahatlığın intensivliyini azaltmağa kömək edir ki, bu da çox vaxt bol ifrazatla müşayiət olunur.
Həblər yemək zamanı daxilə qəbul edilir, çeynəmədən kifayət qədər su ilə içilir.
Müalicə kursunun müddəti simptomlardan, xəstəliyin müddəti və gedişatından asılıdır.
Ətraflı məlumat üçün tam istifadə təlimatına baxın.
Terapiyaya sonrakı yanaşma allergiyanın simptomlarından asılıdır.
Allergik səpkiyə qarşı vasitələr
Allergiyanın dəri təzahürləri zamanı həkim xüsusi kremlər və məlhəmlər təyin edə bilər. Üstünlük orta aktivli kortikosteroidlərə verilir, məsələn hidrokortizon asetat, prednizolon, alklometazon.
Bronxoobstruksiyaya qarşı preparatlar
Bronxoobstruksiya simptomları zamanı həkim bronxolitik preparatlar təyin edə bilər.
Populyar suallar
Məndə məhz qida allergiyası olduğunu necə başa düşüm?
Vizual olaraq qida allergiyasının simptomları digər maddələrin yaratdığı allergiyadan heç nə ilə fərqlənmir. Buna görə də internetdəki heç bir foto və ya təsvirlərlə qida allergiyası diaqnozunu təsdiq və ya inkar etmək mümkün deyil. Əsas və ən başlıca diaqnostik meyar - qida qəbulu ilə simptomların yaranması arasında zaman əlaqəsidir. Simptomlar yaranana qədər 20 dəqiqədən 2-3, maksimum 4 saat zaman intervalında qəbul edilən bütün məhsullar potensial allergenlər hesab olunur, onları rasiondan çıxarmaq və siyahını həkimə bildirmək lazımdır. Əgər allergiyanın simptomları əhəmiyyətsizdirsə və asanlıqla aradan qaldırılırsa, günahkar məhsulu eliminasiya (istisna) pəhrizi vasitəsilə müstəqil təsdiq etmək olar. Bunun üçün "şübhəli" məhsulların siyahısı tərtib edildikdən sonra onlar 7-14 gün müddətinə rasiondan tam çıxarılır. Bu müddət bitdikdən sonra məhsullar tədricən rasiona qaytarılır – 2-3 gündə bir məhsul. Bu üsulla müəyyən məhsula allergiyanı yüksək dərəcədə dəqiqliklə təsdiq etmək olar.
Uşaqda qida allergiyası zamanı necə tez və düzgün hərəkət etmək lazımdır?
Reaksiya yarandıqda etmək lazım olan ən vacib şey - məhsulun qəbulunu dayandırmaq, həmçinin ehtimal olunan allergenin hətta hissəciklərini belə ehtiva edə biləcək hər şeyi əl çatan məsafədən uzaqlaşdırmaqdır.
Allergik reaksiya yarandıqda mütləq allerqoloq və pediatrla məsləhətləşmək lazımdır. Həkim uşaq üçün antihistamin preparatının, məsələn 3 yaşdan yuxarı uşaqlarda kəskin allergik reaksiyaların təzahürlərinin aradan qaldırılması üçün istifadə olunan Suprastinin tətbiqini tövsiyə edə bilər.
Əgər yuxarıda sadalanan tədbirlər kömək etməyibsə, təcili tibbi yardıma müraciət etmək lazımdır.
Allergiyanı yaradan məhsuldan asılı olaraq müalicə fərqlənirmi?
Allergik təzahürlərin müalicəsi onu yaradan məhsuldan asılı deyil.
Qida allergiyası zamanı hansı profilaktikanı gözləmək lazımdır?
Qida allergiyasından qaçmağın ən əsas yolu - allergen-məhsulu qəbul etməməkdir. Yadda saxlamaq lazımdır ki, bəzi çoxkomponentli yeməklər tərkibində allergiyanı təhrik edən məhsulu ehtiva edə bilər. Məsələn, yumurta, soya, süd, qlüten bir çox hazır məhsullarda ola bilər.
Qida allergiyası olduqda aşağıdakı qaydalara riayət etmək lazımdır:5
qida məhsullarının və iaşə müəssisələrində (kafe, restoran, yeməkxana) yeməklərin tərkibini və xüsusi göstərişləri diqqətlə öyrənmək
kəskin allergik reaksiyanın aradan qaldırılması üçün ehtiyatda antihistamin preparatları, məsələn Suprastin® olmaq
uşaqla təmasda olan hər kəsə onun müəyyən məhsullara allergiyası olması və reaksiyanın necə təzahür etməsi barədə məlumat vermək
uşağa həmişə özündə olacaq xüsusi bilərzik və ya başqa əşya düzəltmək, orada onun nəyə allergiyası olduğu və hansı preparatları tətbiq etmək lazım olduğu aydın qeyd olunmalıdır
